Interview #24
Story of a 75-year-old Kurdish woman, the witness of past coups, the mother of seven children who suffered from the post-coup persecutions to the deepest. With a brother who was arrested in the 1980’s coup, she still finds the 2016’s failed-coup more devastating with her sons and daughters being either dismissed, detained, or imprisoned. In her late age, where she had hoped to feel peace, she is now grieving for small children who are left behind with no parent.
The titles in bold are added by translator to make the text more readable.
English Translation:
My feelings, my emotions would not fit in any book, notebook..
I am giving permission to record my voice during this interview. God bless you for doing such a wonderful thing. The cruelty we have witnessed in the past two years was not seen anytime in history. As I said before, they would not fit in any book, or notebook. We have seen the 1960 coup, and 1980 coup in Turkey. As a 70-80 year old person, I can say these kind of things never happened in this country. I don’t know what I should tell you. The kids.. the women just gave birth.. separated families.. Kids are out, the parents are in jail. It is hard to describe. Such cruelty was never seen in these lands.
At first, they did not tell me that (my daughter) Z… was sent to prison. I learned about it a week later. I was completely down, I collapsed. What did she do except going after God’s blessing? In our family, or extended family, no one had been jailed before. We do not even know where a prison is. She is very sensitive about others’ rights. I don’t know what caused all of these.
I don’t know. I cannot express myself. We could not imagine such things would happen.
Grandchildren’s feelings
How did I feel? Happiness, serenity. But what about the others? My family got out, but one cannot be happy about it while other people’s families are still in prison. I continuously prayed for everyone. I always pray God to help everyone, and bring order to our community again.
My daughter was released but her sisters weren’t. They are being prosecuted. Their kids were left without a mom. The kids keep crying at night, wanting their mothers to come. I tell them that their mothers will come but they say “You are lying, I will never see my mother again.” One kid cried at school, in front of his teacher. We will pray that they will come. We seek refuge in Allah.
Her feelings during the coup
On the night of the coup, we felt like it was doomsday. We felt so down, I could not express myself. My family, my extended family, everyone. In the morning, they told us what happened. We thought that these could be a sign of doomsday.
Nothing like this had happened before. For example, in the 1980 coup, the military took over. The soldiers stood in the streets. They did not let anyone go anywhere. They secured everywhere. They did not fire anyone from their job, and they did not jail anyone. If there was a criminal, they just arrested him/her. They did not insult anyone, they did not behave badly to the common people. Such a cruelty did not happen even in coups in 1980, 1960, or February 28 (1997). I cannot understand. Our longtime friends, our relatives are looking at us like we are terrorists. They used to come over to our home almost every day before. Now, they do not even greet us, none of us. They thought that we followed this group. That’s why these things happened.
Definitely, there was a lot of resentment. We were offended a lot. I kept my silence because you cannot talk to anyone, and you cannot explain yourself.
I trust in God. I could not do anything, but I believe in God. There is nothing else I can do other than praying to God. They all know very well who we are. They were at our home all the time. Now, they are escaping from us wherever they see us.
They would not regret this. They will regret it when they experience similar things. If they are hurt just like us, then they would understand.
Even if I forgive them, nothing will come back. Everything is still the same. Even if you forgive them, at some point, you talk to them, and close relatives are unwilling to talk to us. I still don’t know what we did wrong. On one hand, they are afraid to be seen with us. My son in Istanbul called his uncle to celebrate Eid, but they did not answer the phone. Z… was in jail at that time. Why? Because his sister was in prison. Then, my son went back to our hometown to take care of some business there. He wanted to see his uncle while he was there. He called him, but his uncle didn’t pick up the phone. What would you expect from them? His own uncle. There was nothing like this before.
Before these events, people appreciated this group’s activities and facilities. They sent their kids to this group’s study centers because it was safe for them. They used to tell me “Is there anywhere else we can trust, Dear Aunt?” Now, they became an enemy. There is no justice anymore. No government. No court, no trial. They all became one big lie. Everything is in the hand of One Man! He plays all as he wishes. I could not do anything else but pray to Allah. How can we get back to normal? Only after this government changes. When this government changes, then things will get back to normal. People will understand the truth, the reality of things. I don’t know how long it will take, maybe 10, maybe 15 years. While there is life, there is hope..
On Eid, I visited my father-in-law. He told me that they put H… in jail again. H didn’t harm anyone, and he did not do anything but help people. Allah is the greatest. Don’t worry, everything will get back to normal again soon. His patients visited him to thank him. They were very grateful to him for what he did for them. He was an excellent person.
Yes, he was a medical doctor. He was a neurologist at X* Hospital. Now, some of them in jail, their kids are somewhere. We can neither visit them nor see them.
*One of the most prestigious hospitals in Turkey.
Comparison with 1980 coup
During the 1980 coup… They gathered all the people, including college professors. They arrested 70 people. My older brother was among them. Even at that time, nothing happened. Nothing like this cruelty took place. What did they do? They were reading books, some religious books. They arrested them for being “Nurcu” (A religious sect). They took them, and put them in prison. Some of them were colonels, captains. My older brother was a religious officer in a town. They filed a lawsuit, and won. They got back to their jobs at that time. Now, it is completely different. They arrested kids, school teachers, doctors, professors, pregnant women. Police officers were waiting for pregnant women in hospitals to arrest them. They took the women who just gave birth, and put them in prison with little kids. Incredible. This is outrageous. The people who did these cannot be called human. I cannot name it.
At that time, the people in power were leftist people, mostly non-believers. Now, they are all religious people with Qur’an in one hand. They call themselves very good Muslims. Then, they do all these cruel things to these people. It is incredible. I don’t know how this will end.
We are afraid to visit each other with our very old friends. This is because they just arrest people when a few people get together for some reason. I am older than most of my friends, so the others want to visit me at least once every two weeks. I told them not to come, I don’t want something to happen to you because of us. We are so afraid, we are so lost. I would not believe that one Muslim could be so cruel to another Muslim this way. I cannot picture it in my head.
I pray that Allah may help all the people in need, granting freedom to the people in prison. May Allah reunite separated families, May Allah grant all these people the jobs they lost. My daughter got a 4-year college degree with great success. Now, she cannot find a job. She has been home for 2 years. Why? It is because her brothers were arrested. Hatice was fired from her job. Any crime is personal, it belongs to the person who committed it. No one could be arrested for someone else’s crime. If they committed a crime, why did you wait so long? If this group was indeed so bad, why were you together with them so recently? We supported them to get in power. Now, they became powerful, they are government, they went after us. They can come for us anytime, too. We don’t know.
Turkish Transcription:
Benim hislerim, benim duygularım hesaba, deftere, kitaba sığmaz ki…
Ses kaydına izin veriyorum. Allah razı olsun bu şeyi yaptığınız için Bu iki senedir görülen zulümler, şeyler hiçbir zaman görülmemiş. Dediğim gibi ne deftere, ne kitaba sığacak gibi bir şey değil. Biz 60 darbe inkilabını da gördük, 80’i de gördük. Ne bileyim, yaşımız gelmiş 70-80’e, böyle bir şey hiç bir zaman olmamış. Bilemiyorum ki kızım. Anlatsam, dediğim gibi dertler kaleme sığmaz. Çocuklar böyle, yeni doğum yapmış kadınlar, karı kocalar ayrı, her biri bir yanda. Çocuğu dışarıda, babası içeride, karı koca içeride, çocukları dışarıda, ben ne bileyim. Anlatacak gibi değil, böyle bir zulüm hiç bir zaman görülmemiş.
Z..’mın hapse girmesinden, bana söylemediler, ben bir hafta 10 gün sonra duydum. Yıkıldım, nasıl tarif edeyim, artık dedim, ne bileyim, böyle bir şey, hiçbir zaman, bu çocuklar ne yapmış da Allah rızasından başka ne yapmışlar? Bizim sülalemizde, ne kayınbabamgilin tarafında, ne bizim tarafımızda, “Hapishane nerede?” deseler kimse hiç bir yolunu bilmezlerdi. “Karakol nerede?” deselerdi, önünden geçseler bilmezlerdi. Hiç kimsenin hakkına girmezler, hukukuna girmezler. Ne oldu da böyle oldu? Bilmiyorum. Allah’ın tufanı mıydı bilemedim.
Ne bileyim? Anlatamıyorum. Hiç aklımızdan geçmezdi ki? Hiç aklımızdan geçmezdi böyle bir şey.[…]
[Torunlarının hisleri]
Ne mi hissettim? Mutluluk, huzur, ama işte diğerleri? Benimki çıktı ama diğerleri de içeride olunca insan mutlu da olamıyor inan ki. Onlar orada, benimki çıktı ama devamlı dua ederken, hep Allah’ım hepsini kurtar, ortalığımıza birlik düzen ver, hepsini kurtar diye dua ediyorum her zaman.
Benimki çıktı ama öbür kardeşleri çıkmadı. Onlar da orada zulüm görüyor. Annesiz kaldılar. Çocuklar gece ağlıyorlar. “Annen gelecek yavrum, annen gelecek oğlum” diyorum. “Siz bize yalan söylüyorsunuz. Annem gelmeyecek, annemi bir daha göremeyeceğim” diye okulda bile çocuk oturup ağlamış öğretmeninin yanında. Ne bileyim, bilemiyorum ki… Gelecek, yavrum dua edelim, dua edersek, dua ediyoruz ediyoruz ama kabul olmuyor. “Duamız kabul olmuyor” diyor, “Siz bize yalan söylüyorsunuz” diyorlardı çocuklar. Ama işte bir ümit Allah’tan ümit kesilmez yavrum gelecek inşallah, gelecek, başka bir şey, Allah’a sığınmaktan başka bir tesellimiz yoktur.
Darbe gecesi olan hisleri
O zaman kıyamet kopuyor dedim. Darbe gecesinde. Kıyamet kopuyor artık dedim. Kıyametin son günleri. O kadar yıkıldık ki, hiç tarif edemem. Bizim aile öyle… Görümcemin çocukları hepsi öyle… 6-7 çocuk hepsi, bir yanı içeri de bir yanı ihraç, hepsi bir. Sabah kalktık ki, “Böyle böyle olmuş” dediler kızlar. Kıyametin alametleri mi diye düşündük hep. Ne bileyim, anlatamıyorum ki.
Çevresinden gördüğü tepki
Hiç böyle bir şey olmadı. Mesela askeriyede oluyordu, sıkıyönetim oldu 80’de. Askerler sokaklarda duruyordu, milleti işine bırakmıyordu “Bir kaza olur, birşey olur” diye. Milleti bekliyorlardı. Hiç kimseyi ne işinden attılar, ne hapse attılar. Bir suçlu varsa, suçluyu götürüp ayrı birime, ayrı mesela… Ama hiç böyle millete karşı, insanlara karşı bir hakaret, böyle bir zulüm ne 80’de oldu, ne 60’da oldu, ne 28 Şubat’ta oldu. Ne bileyim, bu bir afat oldu. Ben bilmiyorum, aklım yetmiyor artık. Bizi tanıyanlar, bilakis kayınlarım, görümcemlerin kocaları aynen böyle sanki bize terörist gözüyle bakıyorlardı. Aynen öyle. Hiç eskiden evimizden çıkmıyorlardı, şimdi selam bile vermiyorlar. Hiçbirimize. Ne bilem. “Siz bunların peşinden gittiniz, onun için böyle oldu. Siz onlara yardım ettiniz, ondan böyle oldu.” Ne bilem, konuşulmuyor ki, düşman gözüyle bakılıyor.
Muhakkak kırılmalar çok oldu. Çok kırıldık. Susuyorum, çoğunlukla susuyorum. Kimseye bir şey demiyorum, çünkü kimseye bir şey anlatamıyorsun. Seninle konuşamadığım gibi onlarla da konuşamıyorum. İnsanlar böyle olacağını bilseydi, kim giderdi? Kimse gitmezdi değil mi?
Tevekkül ediyorum, bir şey yapamıyorum. Allah büyüktür. Duadan başka bir şey yapmıyorum. Hepsi bilmiyorlar mı, şimdiye kadar evimizde etrafımızda dört dönüyorlardı. Şimdi gördükleri yerde kaçıyorlar.
Hiç pişman olmazlar. Ne zaman pişman olurlar biliyor musun? Onların da, kendilerinden birinin başlarına böyle bir şey gelirse, belki o zaman pişman olurlar. Ciğerleri yanarsa, o zaman pişman olurlar. Ama artık iş işten geçmiş olur.
Affetsem de hiç bir şey yerine gelmiyor. Herkes kendi yaptığı ile kalıyor. Affetsen de, mecbur yeri geliyor. Konuşuyorsun, yakın akrabalar dil ucuyla konuşuyorlar, seninle görüşmek istemiyorlar. Ne bilem, ne yapmışsak bilmiyorum artık. Bir yandan kendilerinden korkuyorlar. Z.. içeride iken, İstanbul’daki oğlan bayramda amcasına telefon etmiş, bayramlaşalım diye. Açmamış telefonunu. Niye? Oğlanın kardeşi, kızım içeride ya o zaman. Ondan sonra tekrar onların memleketine gitmiş benim oğlan, bir işi düşmüş. “Buraya gelmişken amcamı da göreyim” demiş. Aramış, ne açmış, ne de dönmüş. Bunlardan ne beklersin? Öz amcası. İşte bilmiyorum. Yok, önceden böyle bir şey yoktu.
Önceden kendileri de takdir ediyorlardı. Hepsi çocuklarını oraya gönderdiler. Bazen “çocuklarınız nereye gidiyor dersane” laf olsun diye soruyorum. “Başka gidecek yer mi var hala? Başka gidecek yer mi var yenge? Ora güvenli.” Şimdi ne oldu? Düşman oldu. Adillik mi? Yok kızım. Hukuk mu var? Hükümet mi var? Hiç bir şey. Mahkeme mi var? Hepsi yalan oldu. Hepsi adamın kendi elinde. İpini istediği gibi oynatıyor. Allah’a havale etmekten başka bir şey yapamıyorum. Nasıl dönecek? Bu hükümet değişmeyince dönmez. Bu hükümet değişecek, zaman geçecek. Onlar artık neyin ne olduğunu öğrenecek. Ondan sonra belki bir düzelme olur. O da artık 10 sene mi sürer, 15 sene mi sürer bilmiyorum? Allah’tan ümit kesilmez, inşallah düzelir.
Ben bayramda kayınbabamgile gittim. Kayınbabam dedi ki “H…’u tekrar içeri almışlar.” H…’un hiç kimseye zararı yoktu. Herkese iyilikten başka birşey yapmıyordu. Allah büyük. İnşallah üzülme, düzelecek. Sen niye bu kadar üzülüyorsun? Çoluk çocuk, devamlı şeyler, gelen hastaları, bir giden “Daha bunun gibi adam hiç görmemişiz.” diyordu. Bir hastası gelmiş, demiş “Hocam sen melek misin? Sen nesin? Gökten mi indin? Yerden mi geldin? Biz seni anlayamıyoruz. Sen nasıl bir adamsın?” İyilikten başka hiçbir şey yapmıyordu bunlar. Ne bileyim.
Evet doktordu, X… de nöroloji doktoru idi, doçent. Ne bilem işte. Şimdi kimisi hapiste. Çocukları bir yanda, kendi bir yanda. Ne gidebiliyoruz, ne görüşebiliyoruz.
80 darbesi ile kıyas
80 darbesinde… O zaman da milleti topladılar, hocaları… 80 darbesinde hocaları topladılar, hepsini hücreye attılar. 70 kişi. Benim abim de içinde. O zaman yine de böyle şey olmadı, bunun gibi zulüm olmadı. Yaptıkları ne idi? Kitap okuyorlardı. “Risale okuyorlar” diye bunları topladılar, nurcular diye. Aldılar, götürdüler hapse. Sonra bunlar sonra yaptığımız bir şey yok. Gördünüz, kendileri de içeride, albaylar, yarbaylar, hepsi toplanıyordu. Benim abim din görevlisi, müftü idi. Bunlar mahkemeye verdiler. Sonra mahkemeyi kazandılar. Hepsi işine döndü. Ama şimdi ki böyle ne yapmışlar ki? O zaman da bir şey yapmamışlardı. Şimdi ufağı, çocuğundan, büyüğünden, öğrencisinden, öğretmeninden, doktorundan, doçentinden ne bilem, hamile kadınlar… Şimdi hastanede polisler hamile kadın için bekliyor. Doğum yapanı tekerlekli sandalye ile alıp götürdüler. Hapse götürdüler, çocuk bir yanda, şey bir yanda. Bunlar, yani yapılanlar, zulümden başka bir şey değil. Artık bilmiyorum bunun düşüncesini, böyle bir insan olamaz. “Bu insan değil” diyorum ben. Nasıl bir adam bilemiyorum.
O zaman yapanlar hep solculardı, inanmayan insanlardı genel itibariyle. Şimdi, bu kendisi eline Kuran-ı Kerim’i alıyor, “Ben şöyle Müslümanım, böyle Müslümanım, Bismillah” diyerekten başlıyor, ondan sonra da kalkıyor bu zulmü bütün insanlara yapıyor. Bu olacak bir şey değil, ama yaptın ne bilem. Bilemiyorum ne olacaksa sonumuz.
Yıllarca beraber olduğumuz arkadaşlarımız, beraber oturup sohbet ettiğimiz arkadaşlarımızla birbirimize gidip gelmeye korkuyoruz. Çünkü, 2 kişiyi bir arada görünce, hemen “Ha bunlar da burada ne program çeviriyor” deyip alıp götürüyorlar. Onun için korkumuzdan birbirimize, -ben biraz yaşlıyım da arkadaşlar içinde- yaşlı olunca, istiyorlar ki mesela en az 15 günde bir ziyaretine gelelim. Diyorum “Gelmeyin. Bizim yüzümüzden size de bir zarar gelir.” Yani o kadar gözümüz korkmuş ki, ne yapacağımızı bilmiyoruz. Bir müslümanın bir müslümana bunu yapacağı hiç kimsenin aklına değil, rüyasına bile gelmezdi.
Bu şeyin düzelmesi için, Cenab-ı Allah darda olanları kurtarsın, hapiste olanları kurtarsın, ortalık düzelsin, işlerine güçlerine yuvalarına kavuşsunlar. Kız 4 sene üniversite okudu. Takdirle üniversitesini bitirdi. Şimdi işe giremiyor. 2 senedir evde oturuyor. Niye? Kardeşleri hüküm almış, hapse girmişler. H… ihraç oldu. Niye? Kardeşi hapisteymiş. Ne bileyim suç şahsidir. Bunların bir suçu varsa, şimdiye kadar nerede idiniz? Zamanında beraberken neredeydiniz. “Bunlar kötü idi.” Niye birlikteydiniz? Birlik olduk, beraber olduk. Suçumuz bizim destek olmamız oldu. İktidara geldi, başımıza bunları getirdi. Bilemiyorum işte. Bizim kız şimdi işe giremiyor. İki senedir oturuyor. Kardeşleri hüküm yediğinden dolayı işe giremiyor, bir şey yapamıyor. Dışarı da çıkamıyor. Diyoruz her an bize de gelebilirler.
Copyrighted to Undaunted Voices of Turkey